Liczba uchodźców zamieszkujących w Polsce z każdym rokiem rośnie. Zdecydowana większość z nich trafiła do naszego kraju z obszaru Federacji Rosyjskiej bądź byłych republik Związku Radzieckiego. Do najliczniejszych grup uchodźców należą w Polsce osoby narodowości czeczeńskiej, Ukraińcy, Tadżycy, Syryjczycy i Białorusini. Jak jednak wygląda podejmowanie pracy przez uchodźców? Wyjaśniamy czy i kiedy mogą oni podjąć pracę w Polsce.
Kim jest uchodźca?
Konwencja genewska dotycząca statusu uchodźców definiuje uchodźcę jako osobę, która uciekła ze swojego kraju z powodu uzasadnionej obawy przed prześladowaniem. Prześladowania takie mogą wynikać z rasy, religii, narodowości, przynależności do określonej grupy społecznej lub przekonań politycznych. Czasami występują one łącznie. Polska jako jeden z sygnatariuszy tzw. Konwencji Genewskiej, jest zobowiązana udzielić takim osobom jednej z dwóch form ochrony międzynarodowej: nadanie statusu uchodźcy lub udzielenie ochrony uzupełniającej. Oba poprzedzone są gruntowną i długotrwałą procedurą. Oba potwierdzają, że osoba podlegająca ochronie opuściła swój kraj, aby ratować życie swoje lub swoich bliskich.
Uchodźcy należą do osób znajdujących się w trudnej sytuacji. Kiedy przyjeżdżają do nowego kraju, muszą zacząć wszystko od zera: znaleźć pracę, mieszkanie, posłać dzieci do szkoły, nauczyć się języka. Ich sukces zależy w dużej mierze od wsparcia społeczności przyjmujących, a także pracodawców. Uchodźca nie jest migrantem ze względów ekonomicznych. Imigrant dobrowolnie opuszcza swój kraj, głównie w celu zdobycia lepszej pracy lub wykształcenia. W jego ojczyźnie nie grozi mu żadne niebezpieczeństwo. W przypadku ustalenia, że osoba ubiegajaca się o nadanie statusu uchodźcy, nie spełnia przesłanek np. emigrowała do Polski ze względów ekonomicznych, nastąpi odmowa udzielenia jej takiej ochrony w Polsce.
Jakie prawa mają uchodźcy w Polsce i czy mogą podjąć pracę?
Oprócz czynnego i biernego prawa wyborczego uchodźcy mają dokładnie takie same prawa jak obywatele polscy. W szczególności uchodźcy mają prawo do podejmowania pracy, zamieszkania w Polsce, podróżowania, założenia działalności gospodarczej, do nauki, pomocy społecznej lub dostępu do publicznej służby zdrowia. Jeśli chodzi o rynek pracy, tylko zawody wymagające obywatelstwa polskiego są niedostępne dla uchodźców (na przykład sędzia lub prokurator). W pozostałych przypadkach uchodźcy nie potrzebują zezwolenia na pracę. Zezwolenia takiego nie wymagają również osoby, które otrzymały zgodę na pobyt ze względów humanitarnych lub na pobyt tolerowany. Uchodźcy mogą również zarejestrować się w urzędzie pracy i mają takie same prawa i obowiązki jak obywatele polscy poszukujący pracy. Oznacza to, że świadczenia socjalne dla bezrobotnych przysługują również uchodźcom i podobnie, jak w przypadku obywateli polskich muszą oni regularnie odwiedzać urzędy pracy w celu potwierdzenia gotowości do pracy.
Zatrudnianie osób, które dopiero oczekują na nadanie statusu uchodźcy
Pracodawcy często spotykają się z rozterką dotyczącą możliwości zatrudniania osób, które dopiero oczekują na nadanie statusu uchodźcy. Sam fakt oczekiwania na nadanie statusu uchodźcy nie jest przeciwwskazaniem do podjęcia pracy. Muszą mieć oni jednak zaświadczenie wydane przez Szefa Urzędu ds. Cudzoziemców. Możliwość wnioskowania o takie zaświadczenie istnieje, gdy postępowanie dotyczące statusu uchodźcy trwa co najmniej pół roku. Takie zaświadczenie wraz z tymczasową kartą identyfikacyjną daje prawo do legalnej pracy w Polsce.
Jak przebiega zatrudnianie uchodźcy – o czym pamiętać?
Kolejnym dylematem pracodawców jest proceduralna i dokumentacyjna strona zatrudnienia uchodźcy. Jak wygląda ta kwestia od strony kadrowej? Dokładnie tak samo, jak przy zatrudnianiu innych pracowników. Uchodźcy nie potrzebują zezwolenia na pracę, aby ją legalnie podjąć i mają takie same prawa, jak obywatele polscy na polskim rynku pracy. Podobnie sytuacja wygląda w przypadku zatrudnienia cudzoziemca, który posiada ochronę uzupełniającą, zgodę na pobyt ze względów humanitarnych lub zgodę na pobyt tolerowany.
